Over ruim anderhalve maand begint de cursus ‘Storytelling’ weer. We buigen ons dan in een klein gezelschap over de gecombineerde kracht van tekst en fotografie. Anders gezegd: over de impact van een praatje met een plaatje…. De centrale vraag tijdens de cursus is: op welke manier versterken beeldmateriaal en een verhaal elkaar?

Laat ik even een klein uitstapje maken. Misschien heb je wel eens een bijzondere auto gekocht; een rode met matzwarte velgen en heel brede banden bijvoorbeeld. Ik wel. Tot op de dag van de aankoop had ik zelden zo’n te gekke auto zien rondrijden. Daarna leek het wel of iedereen op rode auto’s met stoere wielen was gevallen. Ik zag ze ineens overal.

Eigen visie eerst

Iets dergelijks overkomt me de laatste dagen. Iedereen lijkt plotseling een mening te hebben over de meerwaarde van foto’s bij geschreven artikelen. Sommigen vinden dat foto’s van onschatbare waarde zijn om een verhaal op te leuken. Anderen zijn daar iets genuanceerder over. Hank Barnes van het Gartner Blog Network hoort bij dat laatste clubje. Nou zie ik altijd graag mijn eigen mening bevestigd. Daarom maak ik in dit verhaal ruimte voor de ideeën van Hank.

Gartner is een groot bedrijf dat onderzoek doet naar technologie en bedrijven adviseert over communicatie en IT-vraagstukken. Er werken allemaal slimme jongens en meisjes voor Gartner. Ze mogen ook af-en-toe hun visie delen met de rest van de wereld. Dat doen ze op een speciaal ‘blog network’. Hank schreef een tijdje geleden een stuk met als titel ‘Words and pictures’.

Je kunt Hank’s betoog natuurlijk zelf even lezen. Ik geef je een korte samenvatting in zijn eigen woorden:

“A picture by itself is open to a wide range of opinions and interpretations. It will mean different things to different people, evoking different emotions and opinions. Relying on a picture alone to tell a story is pretty risky. It’s a problem of context.”

De rest van het verhaal hoef je eigenlijk niet te lezen, want dit is precies de kern waar het om draait. Iedereen ziet iets anders in een foto (of een tekening, of een illustratie). Je hebt context nodig om te begrijpen waar het plaatje over gaat.

Het dorp op de ansichtkaart

Laat ik dat beroemde liedje van Wim Sonneveld eens nemen. Je kunt het tegenwoordig -bijna dagelijks- horen tijdens de reclameblokken op TV. Het is een cover van ‘La Montagne’ (Jean Ferrat) met een Nederlandse tekst door Friso Wiegersma (de partner van Sonneveld). Het hele lied is een trip down Memory Lane. Alles draait om herinneringen bij een ansichtkaart.

Dat dorp van toen, het is voorbij,
dit is al wat er bleef voor mij:
een ansicht en herinneringen.

Als je het liedje moet geloven, dan staan op die foto: (1) een kerk, (2) een kar met paard, (3) een slagerij J. van der Ven, (4) een kroeg, (5) een juffrouw op de fiets. Vervolgens gaat de bovenkamer aan de slag, want er komen andere beelden boven: (6) boerenkind’ren in de klas, (7) een kar die ratelt op de keien, (8) het raadhuis met een pomp ervoor, (9) een zandweg tussen koren door, (10) het vee, (11) de boerderijen, (12) jongens die zoethout kopen voor een cent en (13) toekomstige moeders die touwtje springen.

We snappen allemaal dat het vooral herinneringen zijn bij het zien van een vergeelde prentbriefkaart. Het hoeft niet allemaal gevisualiseerd op dat ene plaatje, maar het zijn de gedachten van ‘Sonneveld’ die worden gestimuleerd bij het zien van een oude foto. De ansichtkaart werkt als een katalysator op de hersenen.

Fantaseren bij een plaatje

Zo gaat het bij ieder plaatje dat we bekijken. We ‘fantaseren’ er van alles bij. Dat is niet erg, maar het betekent dat iedereen een eigen idee heeft bij dezelfde foto. Als ik dus een plaatje plaats bij dit verhaal, dan weet ik niet of jij -de lezer- wel dezelfde interpretatie bij het beeld hebt als ik.

Kijk eens naar deze foto…. Jij kunt alleen maar raden hoe het meisje (want dat is het) er uit ziet. Wat is haar huidskleur? Welke kleur ogen heeft ze? Is haar gezicht rond of heeft ze een hoekige kaaklijn? Draagt ze een bril? Is het misschien Katja Schuurman?

Misschien vraag je je zelfs af waarom ik de achterkant van een hoofd fotografeer. In ieder geval gaan je fantasieën over dit portret nu alle kanten op.

Drie wordt één

Mijn vriend Hank Barnes van Gartner ziet maar drie nuttige mogelijkheden voor het gebruik van een plaatje bij een praatje:

• Reinforce a written story | The image is effectively a summary of the story that was told (or summary of parts of the story).
• Draw people into a story | The image is designed to spur people to want to learn more and guide them to words that tell the rest of the story.
• Provide a metaphor | The image illustrates a metaphor that supports the written story.

Hank is een held, toch denk ik dat alleen optie twee uit zijn opsomming bruikbaar is. Een foto is een lokkertje, een teaser, een beetje ‘seks’ bij saaie woorden.

Volgens mij is het volstrekt onmogelijk om een foto te maken die een strikte opsomming blijkt te zijn van een geschreven verhaal. En die metafoor is al helemaal gevaarlijk, want mijn metaforen pakken vast anders uit dan die van jou.

Ik houd zielsveel van de combinatie van praatjes en plaatjes. Dat kan ik bewijzen. Kijk maar eens hoeveel foto’s met verhaaltjes er inmiddels op deze website staan….

En -zo is mijn stellige overtuiging- een verhaal wordt echt een stuk leuker met wat illustratiemateriaal. Toch zal ik tijdens de bijeenkomsten over Storytelling iedere student waarschuwen voor onbedoelde neveneffecten.

Dit zijn de cursusdata 😉
Woensdag 6 maart, 19:30-21:30 uur (de kracht van fotografie).
Woensdag 20 maart, 19:30-21:30 uur (taalstijl in verschillende publicaties).
En woensdag 3 april, 19:30-21:30 uur (‘klanten’ vinden en vasthouden).

Inschrijven kan via de site van Fotoschool Keistad. Ik zou het leuk vinden als je er bij bent.

De bovenste foto is een uitsnede uit een schilderij van Claude Monet (vanaf 4 februari weer te zien in het Zaans Museum).