Ik weeg mijn dagen vaak in woorden en beelden. De ene keer slaat de balans door naar fotografie, de andere keer naar tekst. Afgelopen week was de schaal afgeladen vol met mooie woorden. Zo werd ik verrast door drie aangrijpende Twitterverhalen van een cursist bij de workshop Storytelling. Een avond later strooide zanger/componist Stef Bos met diepdenkers alsof het pepernoten waren. En tussendoor las ik het boek ‘Meisje met de parel’ van Tracy Chevalier. Laat ik maar beginnen met mijn enthousiasme voor het verhaal over schilder Johannes Vermeer en zijn beeldschone dienstmeid Griet.

Johannes Vermeer was een vreemde kwast. Dat beeld blijft hangen na het lezen van de roman ‘Meisje met de parel’. Hij wordt beschreven als een beminnelijke man die abrupt en onverklaarbaar in Grote Woede kon uitbarsten. Hij schijnt te zijn overleden aan zijn eigen driftbuien.

Groene grachten

Het boek is een fictief verhaal, gebaseerd op de weinige feiten die bekend zijn over deze grote, Nederlandse schilder. Je mag er dus niet al te veel waarde aan ontlenen.

De taal is eenvoudig en erg beeldend. Je verhuist in je hoofd naar Delft in de Gouden Eeuw. De stank van de groene grachten stijgt op uit de bladzijden en je hoort de vliegen zoemen op de vleesmarkt. Absolute leestip.

Vermeer maakte in de tweede helft van 1600 al gebruik van technieken die pas later door de fotografie bekend werden. Volgens sommige wetenschappers bekeek hij zijn taferelen door een camera obscura met lens. Dat zou ook verklaren waarom er soft-focusachtige elementen in zijn werk voorkomen. Je begrijpt dat de fotograaf in mij wakker werd.

Tracy Chevalier

Maar goed, ik wil het helemaal niet hebben over Johannes Vermeer. Wel over Tracy Chevalier, de schrijfster van dat aimabele boek. De hoofdpersoon is ene Griet, een 16-jarig meisje uit een arm gezin. Deze Griet wordt dienstmeid bij de familie Vermeer en uiteindelijk zal ze model staan voor ‘het meisje met de parel’. Om te checken of Griet wel deugt, brengen Johannes Vermeer en zijn vrouw Catharina een bezoekje aan het ouderlijk huis van Griet.

De klank van koper, hout en bont

De schrijfster pakt me op de eerste pagina al in. Lees maar even mee met de gedachten van Griet:

“Ik was in de keuken groente aan het snijden, toen ik voor onze voordeur de stemmen hoorde – die van een vrouw, zo helder als glimmend koper, en van een man, diep en donker als het hout van de tafel waarop ik aan het werk was. […] In hun stemmen kon ik dure vloerkleden horen, boeken en parels en bont.” 

De stem van Griet’s moeder klinkt als een ‘kookpot’. Je proeft de standsverschillen in de keuze van de beschreven objecten.

Ik vind het heerlijk als visuele waarnemingen worden vertaald in geuren, smaak, of -zoals hier- in de klank van materialen. Mijn fantasie wordt ogenblikkelijk aangesproken. Je blijft een klein moment in de zin hangen om de betekenis te doorgronden.

Diepdenkers

Datzelfde overkwam me bij een voorstelling van Stef Bos, afgelopen donderdag in De Meern. Stef begint wat ouder te worden en gunt zichzelf te leven in het nu. Hij heeft zich losgezongen van verwachtingspatronen. Dat leidt tot dit soort gedachten: