Het allereerste Nederlandse radioprogramma werd uitgezonden op 6 november 1919. Ingenieur Hanso Idzerda begon op die dag in Den Haag met ‘omroepen’. Zijn begintune was de mars ‘Turf in je ransel’. Dat is nu bijna een eeuw geleden*. Het is tijd voor een feestje én voor herinneringen. Laat ik daar ook maar eens een steentje aan bijdragen.

De liefde groeit

Meestal is de eerste vraag bij een ivoren jubileum: “Is het feestvarken nog fris genoeg om er een nieuwe eeuw aan vast te knopen, of zit de sleet er al in?”.

Gelukkig zitten we in een periode waarin de liefde voor audio weer opbloeit. De podcast is populairder dan ooit en de groei lijkt er nog lang niet uit. Het medium van de illusie blaakt dus van gezondheid, alleen noemen we het steeds minder vaak ‘radio’.

Ik mocht bijna twintig jaar werken voor één van de populairste radioprogramma’s die we in ons land hebben gehad: NCRV’s Cappuccino. Ruim 850 keer reed ik op zaterdag -in alle vroegte- naar Hilversum voor een regieklus van drie heerlijke uren op Radio 2. Dit wordt een terugblik.

Podcastserie over radio

Bert Kranenbarg maakt dit jaar iedere maand een podcast over de geschiedenis van de radio. Een ingekorte versie wordt uitgezonden via NPO Radio 5.

Bert belde begin deze week om te vragen of ik wat herinneringen aan Cappuccino met hem wilde ophalen. Ik zei ‘ja’, maar realiseerde me meteen dat heel veel bijzondere momenten van toen al zijn verdrongen door nieuwe avonturen. M’n geheugenlaatjes zitten propvol. Je zou willen dat je alle mooie herinneringen met een paperclip kunt bundelen, zodat je ze uit het stapeltje kunt halen als het nodig is. Helaas. Ik moest -ter voorbereiding op het gesprek met Bert- echt even de digitale archieven in.

Historische wijziging

Zo heb ik op Wikipedia gezocht naar de eerste uitzending van Cappuccino. Dat bleek in 1995 te zijn. Een historisch jaar voor Radio 2, want de zender ging ‘horizontaal’. Vanaf januari kon je van maandag tot en met vrijdag naar hetzelfde programma luisteren. De omroepen raakten hun eigen ‘verticale’ dagen kwijt. De NCRV verdween van de donderdag en kreeg daar een dagelijks middagblok met Ferry Maat voor terug, plus een aantal uren in het weekeinde. Voor de zaterdagochtend tussen negen en twaalf verzonnen we Cappuccino. De blauwdruk voor de radioshow ontstond op een terrasje in het buitenland. Dat zal ik uitleggen.

De NCRV had een paar jaar eerder een vakprijs gewonnen voor het beste jongerenprogramma. Sjors Fröhlich en ik mochten die prijs gaan verzilveren. We besloten op studiereis te gaan naar Radio Luxemburg. Daar maakten ze immers al jaren interessante radio. We gingen luisteren bij jeugdhelden.

Allemaal helden

De collega’s van RTL waren vriendelijk. We kregen uitgebreide rondleidingen en Sjors werd in een avonduitzending zelfs ondervraagd over het Nederlandse radiolandschap. De Luxemburgers bleken grote fans van Curry en Van Inkel. Zij vonden dat we in Nederland op radiogebied een stuk verder waren dan in het Groothertogdom.

In een tussenuur filosofeerden Sjors en ik -op een zonnig terrasje- over ons ultieme radioconcept. Het gedroomde programma moest  ‘crispy’ worden; krokant en knapperig, net als de pretzels in Luxemburg. Het moest ook een beetje ‘schuren’ en vol zitten met humor. Uiteraard wilden we dat het programma informatief, urgent en actueel zou zijn. Kortom: we fantaseerden over een radiomagazine dat voor wat opschudding kon zorgen en dat -na het weekeinde- bij de koffieautomaat aandacht zou krijgen.

Twijfels bij Cappuccino

Medio ’94 hebben we onze bazen overtuigd van het idee. Er was uiteraard wel wat weerstand. De NCRV-leiding zat niet echt te wachten op een column van die ‘rooie rakker’ Felix Rottenberg. En er waren ook behoorlijk wat twijfels bij de ongescreende telefoontjes met luisteraars. Dat zou maar ‘gedoe’ gaan opleveren. Of we dat wel wisten?

Dat wisten we. We hoopten er zelfs een beetje op, maar dat zeiden we natuurlijk niet. Uiteindelijk mochten we begin 1995 los, samen met een handvol fantastische redacteuren. Cappuccino werd een hit. Groter dan we ooit hadden gedroomd. In een document uit 2000 vond ik fabuleuze cijfers: we bereikten tussen de 500- en 900-duizend luisteraars. Cappuccino werd de koploper van de marktaandelen.

Aan alles komt een eind

De voorspoed duurde tot mei 2007. Toen kreeg Sjors last van zijn stem. Hij besloot eind juni te stoppen met de presentatie van alle radioprogramma’s (zowel bij de NCRV als de NOS). Cappuccino bleef bestaan en werd overgenomen door andere, bekwame presentatoren. Toch leek de magie verdwenen. Op 30 augustus 2014 trok het zendermanagement de stekker uit het programma.

Sjors was toen al eindbaas van BNR Nieuwsradio en ik bekeek inmiddels het medialandschap vanaf een afstandje. De echte afscheidspijn hadden we eerder gevoeld.

Sjors en ik drinken nog regelmatig samen koffie. ’t Is overigens zelden cappuccino.

Het visuele logo (zie bovenaan de pagina) is ontworpen door Peter van Loenhout. De muziek van de Cappuccinotune is gecomponeerd door Henk Pool.

Beluister hier een programmapromo van rond de eeuwwisseling.

Overal ploppen podcasts op over het verleden en de toekomst van Radio.
Vincent Bijlo en Ger Jochems doen het voor NPO Radio 1.
Harm Edens en Arjan Snijders schrijven geschiedenis bij NH Radio.
En Bert Kranenbarg maakt er dus ook nog een programma van op Radio 5.

*Guglielmo Marconi heeft ruim 20 jaar eerder de draadloze telegrafie ontdekt. De Radio bestaat dus eigenlijk iets langer, maar een kniesoor die daar op let.