De vouw zit op een derde van het boek. Pagina 84 is van boven naar beneden dubbel. Ik heb de markering gemaakt om te onthouden waar dat leuke zinnetje stond…
“Motregen is niet veel meer dan mist met grootheidswaan.”
Zo’n zin had ik graag zelf verzonnen. Er spreekt grijze neerslachtigheid uit én ook humor. Twee totaal verschillende gevoelswaarden in een paar simpele woorden. De bedenker is Gerbrand Bakker. Ik vond het regeltje in de 25ste(!) druk van zijn debuutroman ‘Boven is het stil’ uit 2006. Dat is inmiddels 16 jaar geleden.
Verloren tijd
Onder welke steen heb ik geleefd? Vijfentwintig drukken in zestien jaar en ik weet van niks… Waarom ken ik deze taaltovenaar nog niet? Het voelt als verloren tijd.
Er staan nog veel meer prachtige vondsten in ‘Boven is het stil’. De openingszin is van een onnavolgbare schoonheid. Zes woorden zijn het:
“Ik heb vader naar boven gedaan”.
Het is bijna een six-word story in al z’n subtiele eenvoud. Ernest Hemingway zou vast tevreden zijn geweest.
Een goed begin
Iedere recensent heeft deze eerste regel de hemel ingeprezen. Bij mijn versie van het boek staan de zes woorden -in witte chocoladeletters- op de omslag. Ik begrijp dat je succes moet uitbaten, maar dit had wel een ietsiepietsie minder gekund. Zelfs marketing kent grenzen. Een openingszin hoort aan het begin van hoofdstuk 1, niet op de voorpagina. Nu is ‘ie verworden tot de titel. Lelijk. Verwarrend. Jammer.
Zo, dat is eruit. Voor de rest uitsluitend lof, lof en nog eens lof!
Briljant verhaal
Na die six-word story volgt een briljant verteld verhaal van 260 pagina’s. Het is een taalmoeras waar je langzaam in wordt gezogen. De hoofdpersoon is de 55-jarige boer Helmer. Zijn tweelingbroer Henk komt op 19-jarige leeftijd om tijdens een auto-ongeluk. Hun begripvolle moeder overlijdt een aantal jaren later. Het grote gemis dreunt door het hele boek. Alles ademt eenzaamheid.
De hardvochtige vader van de tweeling leeft nog wel. Ruim 40 jaar heeft hij het leven van zoon Helmer stevig gedomineerd. Nu is hij oud en hulpbehoevend. Helmer lijkt uit te zijn op wraak. Hij draagt z’n vader naar boven en bergt hem op in een slaapkamer waar
‘de tijd langzaam wegklokt’ (pagina 11).
Alleen de beesten op de boerderij bieden warmte en troost. Als er al sprake is van hoop, dan zou je die kunnen vinden in de fascinatie van Helmer voor Denemarken. Hij offert drie schapen om een ingelijste landkaart van zijn beloofde land aan de muur te kunnen hangen.
Meer over Gerbrand Bakker
Er is al heel veel geschreven over ‘Boven is het stil’. Dat ga ik niet herhalen of samenvatten. Ik raad je vooral aan om het boek te lezen (als je net als ik 16 jaar niet hebt opgelet).
Op internet zijn ook aardige interviews met de auteur te vinden. Gerbrand Bakker is net zo transparant en eenvoudig als de taal in zijn boeken. Ik kan geen enkele vorm van ijdeltuiterij ontdekken. Het lijkt hem koud te laten dat zijn eerste boek in dertig talen is vertaald en dat er een toneelstuk en een film uit zijn voortgekomen. Dan kun je toch wat, zou ik zeggen. Maar nee, Bakker oogt als een onzekere zoeker. Hij zegt niks te snappen van het leven.
“Schrijven is voor mij een manier om te begrijpen, om een stapje verder te komen.” (Interview Cultuur247 over ‘De omweg’)
Keurslijf van eigen woorden
Prachtige boeken schrijven en ondertussen jezelf te ontplooien, het lijkt een sprookje. En het wordt nog mooier, want Bakker bereidt zich niet eens voor op zijn schrijverij. Hij begint gewoon, zonder research, zelfs zonder een duidelijk zicht op personages. De schrijver laat zich verrassen door zijn eigen woorden. Na verloop van tijd ontstaat dan vanzelf een keurslijf waar hij steeds meer rekening mee moet gaan houden. Zo legt Bakker het tenminste uit in de video.
De auteur zegt ook te leren van de vragen tijdens interviews en lezingen. Het formuleren van de antwoorden brengt hem nieuwe inzichten. Zo kreeg Bakker pas anderhalf jaar na het verschijnen van ‘Boven is het stil’ in de gaten dat het begrip eenzaamheid centraal staat in het boek. Ik kan dat nog steeds moeilijk geloven, juist omdat de thematiek zo evident is. Toch oogt de uitleg van Bakker tijdens het video-interview volledig oprecht. Check it, want het is de moeite meer dan waard.
De onvermijdelijke podcast
Ook interessant is een podcast van Charlotte Remarque en Joost de Vries over ‘De kapperszoon’, het nieuwste boek van Gerbrand Bakker.
Listen to “S6 #2 – Bakkers nieuwste | Gerbrand Bakker – De kapperszoon” on Spreaker.
Remarque en De Vries bespreken met kennis van zaken de wereld van de literatuur. Ze zijn enthousiast over ‘De kapperszoon’, al stellen ze ook een paar buitengewoon kritische vragen over de keuzes die Gerbrand Bakker heeft gemaakt.
Daar wil ik zo snel mogelijk het mijne van weten en niet opnieuw 16 jaar wachten. Ik ga ‘De kapperszoon’ meteen bestellen. De eerste druk is nu nog leverbaar…
- Jelle Koolstra bedankt voor de luistertip. Zonder jou had ik veel gemist.
- En natuurlijk bedankt voor jullie reacties op mijn vorige verhaal.
- Bovenste foto: Boerderij in het beloofde land.
