Wij hebben hier in huis twee laden voor het bestek. De één ligt vol eetgerei voor de dagelijkse kost. Díe la is keurig geordend: lepels bij lepels, vorken bij vorken, messen bij messen.

De andere lade is voor de incidenten. Daar liggen de knoflookpers, de pizzasnijder, de schaar, het theezeefje en ontelbaar veel andere, handige attributen. ’t Is alleen wat lastiger om iets te vinden. Soms ben ik tien minuten aan het rommelen voordat eindelijk de kurkentrekker tevoorschijn komt.

Je kent dat wel: wat je nodig hebt ligt weliswaar binnen handbereik, maar je kijkt er domweg overheen. Ik vraag me af of de afdeling Cultuur van het Stadhuis in Amersfoort daar ook last van heeft.

Gerrit Rietveld

Ter inleiding een kort verhaal. 

Je kent misschien Gerrit Rietveld. Gerrit staat te boek als een gerenommeerd architect en meubelontwerper. Hij was één van de leden van de kunstbeweging ‘De Stijl’ en hij pionierde met ‘het nieuwe bouwen’. Enfin, z’n biografie kun je ook vinden op Wikipedia.

Diezelfde Gerrit Rietveld bouwde in 1958 een prachtig tentoonstellingsgebouw aan de Zonnehof hier in Amersfoort. Hij zorgde ook voor de meubels en de vitrinekasten. Allemaal zelf ontworpen. Mooi. Vernieuwend. Duur.

In eerste instantie ging het fantastisch met de exposities. Het Rietveldpaviljoen werd ruim vijftig jaar lang gebruikt als een gemeentelijke kunstzaal. Je kon er allerhande moderne kunst bekijken: beelden, schilderijen en sieraden.

De tijd is een vijand

Tussen 2008 en 2013 kwam de klad er in. Het pand stond lange tijd leeg. De leeftijd begon waarschijnlijk te tellen. (1) Er verschenen vochtplekken aan het plafond. (2) Het kostte een vermogen om het glazen gebouw in de winter op temperatuur te houden. En, niet te vergeten: (3) Rietveld leefde in de jaren ’50 tussen uitsluitend brave burgers. De inbraakbeveiliging is dus naadje volgens de huidige normen. 

Laat die drie aspecten even door je hoofd spoelen….

Juist! De conclusie is helder: dit gebouw is ongeschikt als tentoonstellingsruimte voor dure en onvervangbare kunstobjecten.

De laatste jaren gaat het wel weer wat beter. Een paar huisschilders hebben de bruine vlekken weggetoverd. En er zijn een paar tijdelijke exposities geweest, vooral om verdrietig ogende leegstand te voorkomen. Maar het wil de Gemeente nog niet lukken om een gefundeerde en duurzame strategie voor de toekomst van het pand uit te zetten.

Rumoer rond Rietveldpaviljoen

De discussie over een nieuw leven van het paviljoen is inmiddels wel opgelaaid. De lokale media beginnen eindelijk vragen te stellen en de gemeenteraadsleden tonen zich plots geïnteresseerd. De tijd is dus rijp voor daadkrachtige besluiten. Nou ja, dat denk je dan. Eigenlijk begint hier het verhaal van de gemeentelijke rommella pas echt.

De Gemeente Amersfoort is nog maar heel recent tot het inzicht gekomen dat dit Rietveldpaviljoen een gebouw is van grote historische betekenis. “Een icoon!” We mogen er weer trots op zijn. Er wordt ook behoorlijk geïnvesteerd. Maar niet -zoals je zou veronderstellen- in het opknappen van het gebouw; de bakken met geld gaan naar externe adviesbureaus.

Rapporten in full colour

De LAgroup uit Amsterdam en WdJARCHITECTEN uit Rotterdam hebben prachtige rapporten gefabriceerd. Daarin staan geinige aanbevelingen, zoals: zoek een grote winkelketen die van het Rietveldpaviljoen een superchique etalage wil maken. Of: kijk eens rond of er een particuliere kunstverzamelaar is die zijn/haar mooiste spullen wil uitstallen in dit tochtige, vochtige pand. En dan las ik ook nog een idee om een kelder onder het monumentale pand te bouwen. Tijdens de brainstorm moet zijn gedacht aan de nieuwe entree van het Van Gogh, of aan de glazen piramide bij het Louvre, dat kan bijna niet anders.

Het ene idee is nog ambitieuzer (en duurder) dan het andere. Dat gaat ‘m dus niet worden in ons behoudende stadje. Zeker niet als we -na corona- ongetwijfeld weer stevig gaan bezuinigen op Cultuur. Voor zover ik het kan overzien is de Gemeente inmiddels een paar ton kwijt aan adviesrapporten en nog geen steek dichter bij een realistische invulling van de expositieruimte aan de Zonnehof.

Kwartiermaker voor rommella

Wethouder Fatma Koser Kaya gaat binnenkort een kwartiermaker aanstellen. Voor de zekerheid heb ik even opgezocht wat de taak is van een ‘kwartiermaker’. Let op, dat is iemand die belast is met de voorbereiding, de organisatie van iets geheel nieuws.

Alleen al in de benaming van die functie ligt dus de suggestie dat er nog geen sprankje zicht is op een invulling van het Rietveldpaviljoen. De rommella zit bomvol dikke, dure rapporten en er wordt nu iemand aangesteld (€70.000 op jaarbasis) die gaat snuffelen of er iets bruikbaars tussen ligt (en of daar iemand geld voor over heeft).

Nu kom ik bij het punt dat ik wil maken. Een beetje onhandig dat je eerst een half boek moet lezen, maar nu je eenmaal zover bent gekomen, doe je de volgende paar zinnen met twee vingers in de neus.

De oplossing is er al

De afgelopen maanden heeft een enorme club vrijwilligers het Rietveldpaviljoen uit de dood doen herrijzen. Wat ze allemaal voor elkaar krijgen moet de wethouder enorm aanspreken. Het is realistisch, goedkoop en interessant voor het publiek.

Tekst gaat verder onder de foto.

Samenwerking met andere kunstenaars

Al die vrijwilligers zijn opgetrommeld door 033Fotostad. Dat is een stichting die van de wethouder tot eind 2020 op het Rietveldpaviljoen mag passen.

De ene na de andere succesvolle expositie is al georganiseerd. De meeste werken zijn herproduceerbaar en hoeven niet voor tonnen verzekerd te worden. Ik was zelf helemaal weg van de foto’s van Volkskrantfotograaf Raymond Rutting. En ik was niet de enige; het was er poepiedruk.

Sleutelbeheerder Hans van Helden heeft zo’n duizend bezoekers per maand geteld, nu nog voor 80% afkomstig uit Amersfoort, maar aan de uitbouw van het percentage niet-stadsgenoten wordt hard gewerkt.

De handen zijn ineengeslagen met andere culturele organisaties. Er wordt ruim over de grenzen van fotografie en aanverwante beeldcultuur heen gekeken. Tot de coronacrisis roet in het eten gooide, trof je beeldhouwers, architecten, dichters en schilders schouder aan schouder met fotografen. Iedereen liet z’n mooiste werken zien en roeptoeterde enthousiast over alle dwarsverbanden.

Daar bleef het niet bij. Er werd nog veel meer georganiseerd: theatervoorstellingen, vergaderingen, de Nationale Gedichtendag, een architectuurcafé et cetera. De vroegere kunstzaal van Rietveld leeft weer. De gang zat er lekker in. Toen kwam Corona.

Gratis advies met maar één actie

Vooralsnog heeft al die activiteit de Gemeente Amersfoort geen cent gekost. Sterker nog: het zou me niets verbazen als er zelfs ‘verblijfskosten’ worden betaald. Dat moet echt anders. Deze opstelling getuigt van weinig respect voor al die vrijwilligers die keihard werken om de stad een beetje leuk te houden.

Beste gemeentelijke volksvertegenwoordigers; neem initiatieven van je eigen burgers nou eens net zo serieus als de dure rapporten van bureaus met gek gespelde namen. Zie waartoe de Amersfoorters in staat zijn. Ik stel maar één actiepunt voor…

Geachte mevrouw Koser Kaya,

Skip de kwartiermaker en geef die 70-duizend Euro aan 033Fotostad. Laat ze voor dat geld twee jaar lang mooie exposities organiseren, waarvan tenminste twee van nationale allure (met uiteraard aantoonbaar veel gratis publiciteit voor uw culturele stad). De samenwerking met andere organisaties en kunstenaars moet natuurlijk intact blijven.

Hartelijke groet,

Gerard

NB.: Voordat ik aan dit verhaal begon, was ik op zoek naar de messenslijper. Gevonden!

Update [17-02-2021]: de Gemeente Amersfoort heeft in februari 2021 besloten dat de organisatie ‘033fotostad’ de komende 4 jaar gebruik mag blijven maken van het Rietveldpaviljoen. TOP!

Update [14-04-2024]: de gemeente Amersfoort heeft opnieuw voor de periode van 4 jaar een vergunning afgegeven.